AURKIBIDEA
- Zentzumenak
- Ukimena
- Beroari buruzko galderak.
1.1.Beroa eta bizidunari buruzko galderak.
1.3.Bero-iturri buruzko galderak.
2.Beroa eta gorputzen portaera laburpena eta ariketa.
2.1.Egoera aldaketako laburpena.
2.2.Beroaren hedapenaren laburpena.
3.Ontzi esperimentua.
3.1.Bero esperimentua.
4.Larruazalaren hizki sopa.
4.1.Larruazalaren hitz gurutzatua.
UKIMENA ETA LARRUAZALA
Gorputzeko organorik zabalena da larruazala. Larruazalak gorputz osoa estaltzen du eta 5 zeregin ditu:
1- Organoei eutsi eta kanpoko erasoetatik babestu.
2- Gure tenperatura erregulatu izerdi-gurinen eta odol basoen bidez.
3- Gure sentsazioak ohartu:beroa,hotza...
4- Hainbat gauza iraiztea. Toxinak kanporatu.
5- Neurri txiki batean arnasa hartu.
GALDERAK
1.Eta zuk zer dakizu beroaz eta bizidunez-
2.Gizakiok zertarako behar dugu beroa-Zer eragin du beroak gu gan-
3.Animaliek zertarako behar dute beroa/
4.Landareek zertarako behar dute beroa-Nondik eskuratzen dute-
5-Beroa ikusi al daiteke?
6-Zeren bidez antzematen dugu
7-Zer tresnaren bidez neurtzen dugu?
8-Zer unitate erabiltzen da beroa neurtzeko?
9-Badu argiak beroarekin zerikusirik?
1.- Nondik jasotzen dugu bizidunok beroa?
2.-Aipa itzazu ezagutzen dituzun bero-iturri naturalak eta artifiziala.
1.- BEROA
TENPERATURA DESBERDINA DUTEN BI GORPUTZEK ELKAR UKITZEN DUTENEAN BATETIK BESTERA TRANSFERITZEN DEN BARNE-ENERGIA DA.
BEROA BETI DOA TENPERATURA ALTUAGOA DUEN GORPUTZETIK TENPERATURA BAXUA DUEN GORPUTZERA.
ADIBIDE BAT JARRIKO DUGU:
80 °C-ko burdina zati bat (beroa) 15 °C-ko ura (ur hotza) duen ontzi batean sartzen badugu, burdina hoztu egingo da, eta ura, berotu. BEROA BURDINATIK (tenperatura altuena duenetik) URETARA (tenperatura baxuena duenera) IGAROKO DA.
Handik pixka batera, bi gorputzek (burdinak eta urak) tenperatura bera izango dute; OREKA TERMIKOA LORTUKO DUTE, alegia. BI GORPUTZEK OREKA TERMIKOA LORTZEKO, GORPUTZIK BEROENAK BEROA EMAN BEHAR DIO HOTZENARI.
NOLA NEURTZEN DUGU BEROA?
Beroa neurtzeko erabiltzen den nazioarteko unitatea JOULEA (J) da. Dena den, KALORIAK (cal) ere erabiltzen dira.
1 J = 0,24 cal (joule batek 0,24 kaloria balio du)
1 cal = 4,18 J (kaloria batek 4,18 joule balio du)
1.- Zer da beroa?
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
2.- Bi gorputzek oreka termikoa lortzeko, zer eman behar dio gorputzik beroenak hotzenari?
…………………………………………………………………………………………………………………………………
3.- Noiz daude bi gorputz oreka termikoan? Azpimarra ezazu aukera zuzena.
- Temperatura berean daudenean.
- Kaloria kantitate bera dutenean.
- Partikula kantitate bera dutenean.
4.- Nazioarteko, zer unitate erabiltzen da beroa neurtzeko?
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Zein da unitate horren ikurra?
…………………………………………………………………………….
Beste zer unitate erabiltzen da beroa neurtzeko?
…………………………………………………………………………………………………………………………….
Zein da unitate horren ikurra?
…………………………………………………………………………….
Zer balio du kaloria batek?
4,18 joule 418 joule 1 kilokaloria 24 joule
5.- Zerez osatuta daude substantzia guztiak?
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Nola esaten zaio gorputz baten partikulen higidurari?
Tenperatura Agitazio termikoa Kaloria
BEROA ETA GORPUTZEN PORTAERA (dilatatu, uzkurtu)
Beroaren eraginez materian hainbat aldaketa gertatzen dira.Gorputzek portaera jakin bat dute berotzen direnean dilatatu egiten dira.
Gorputz guztiak,berotzen direnean,................egiten dira,hau da, zabaldu egiten dira.
Hozten direnean,berriz, .............egiten dira. Horregatik egun beroetan dilatatzen direnean arazorik ez izateko autopistetako zubietan tarte batzuk egoten dira.
EGOERA ALDAKETAK
Izotza berotzen badugu,lehenik urtu egingo da,eta,berotzen jarraituz gero,ondoren lurrundu. Urarekin bezala,beste substantzia askorekin ere gauza bera gertatzen da. Adibidez, burdina solidoa likidoa bihurtzen da, asko berotuz gero.
BEROAREN HEDAPENA
Beroa energia da, transmititzen den energia.
Beroaren hedapena eta tenperatura handiagoko gune bat tenperatura baxuagoko beste gune batera iragaten da. 3 prozesutan ematen da:Kondukzioa (eroapena,Bero erradiazioa eta Konbekzioa.
Kondukzioa (eroapena)
Tenperatuta ezberdineko objektuak elkar ukitzen dutela jartzen baditugu, tenperatura handiagoko duen gorputzetik gorputz apalagora pasatzen da elkar ukituz.
Bero Erradiazioa
Tenperatura jakin batean dagoen gorputzak beroa pasatzen dio beste gorputz batzuetara elkar ukituz ez arren.
Konbekzioa
Konbekzioa likidoetan eta gasetan ematen da. Likidoak eta gasak berotzen ari direnean dilatatu egiten dira, pisua arindu eta gorantz egiten dute. Hotzago direnak beherantz eginez.
ESPERIMETUAK
1.- Argazkian bezala itsazi bolatxo bana koilararen irtetean gurina erabiliz eta sartu koilarak ontzian
2.- Bota ontzia batean ur beroa eta 7,5 cm-ko altuerano
MATERIALA
Kristalezko ontzia
Gurina
Bolatxoak
Egurrezko koilarak
Metalezko koilara
Plastikozko koilara
Ur beroa
DENBORA PASA
I
|
E
|
R
|
D
|
I
|
G
|
U
|
R
|
I
|
N
|
A
|
K
|
D
|
Q
|
W
|
E
|
R
|
T
|
Y
|
U
|
I
|
O
|
A
|
P
|
A
|
S
|
D
|
F
|
G
|
B
|
A
|
S
|
D
|
F
|
G
|
Z
|
X
|
O
|
C
|
V
|
B
|
N
|
D
|
M
|
E
|
V
|
T
|
P
|
C
|
N
|
N
|
M
|
R
|
H
|
N
|
A
|
N
|
E
|
B
|
R
|
A
|
L
|
I
|
O
|
J
|
O
|
G
|
R
|
V
|
O
| |||||
O
|
D
|
P
|
I
|
H
|
M
|
N
|
E
| |||||||
I
|
R
|
Z
|
I
|
G
|
R
| |||||||||
Z
|
M
|
K
|
S
|
H
|
R
| |||||||||
K
|
I
|
U
|
A
|
D
|
A
| |||||||||
E
|
I
|
L
|
E
|
A
|
S
|
D
|
E
|
D
| ||||||
B
|
A
|
N
|
C
|
I
| ||||||||||
N
|
O
|
E
|
A
| |||||||||||
O
|
D
|
O
|
L
|
-
|
B
|
A
|
S
|
O
|
A
|
K
|
S
|
Z
| ||
K
|
I
|
I
|
